مه روان شناسان پرورشي و متخصصان آموزشي معتقدند که توانايي هاي آفريننده و شيوه هاي فکري واگرا را مي توان به افراد، به ويژه به کودکان و نوجوانان، آموزش داد. ما اينجا به طور خلاصه به چند اصل کلي براي پرورش خلاقيت اشاره مي کنيم.

۱- تجارب کودکان را به موقعيت هاي خاص محدود نکنيد.

سؤالاتي بپرسيد که با چرا و چگونه آغاز مي شوند، نه کجا و چه کسي و چه وقت. سؤال هايي طرح کنيد که داراي جواب هاي متعدد باشند. سؤال هايي که تنها يک جواب دارند منجر به تفکر همگرا ميشوند، سؤال هايي که جواب هاي متعددي را در يادگيرنده بر مي انگيزانند. شوق تفکر واگرا و آفرينندگي است.

۲- براي طرح سؤال ها و انديشه هاي غير معمول و بديع ارزش قائل شويد.

از سؤال هاي غير معمول که از سوي دانش آموزان طرح مي شوندو شما از عهده جواب آنها بر ني آييد نهراسيد. به آنها کمک کنيد و با همکاري يکديگر به جستجو براي يافتن جواب اين سؤالات بپردازيد.

۳- فرصت هايي براي خود آموزي و يادگيري اکتشافي در اختيار يادگيرندگان قرار دهيد.

۴-  نسبت به تفاوت هاي فردي يادگيرندگان با احترام برخورد کنيد.

گورتزل (۱۹۶۲- Gortzel) پس از بررسي شرايط پرورشي ۴۰۰ نفر از افراد برجسته قرن بيستم تأثيرشرايط پرورشي آموزشگاه ها و روش آموزشي معلمان را بر رشد توانايي هاي خلاق در کودکان به گونه زير بيان داشته است. ” معلماني که بيش از معلمان ديگر مورد احترام و علاقه افراد نخبه مورد مطالعه ما قرار داشتند، معلماني بودند که به اين افراد امکان مي دادند تا متناسب با توانايي هايشان پيش بروند. فرصت فعاليت کردن در موضوعات دلخواهشان را به آنها مي دادند و آنها را به تفکر وا مي داشتند و کتاب هاي مهيج به آنها معرفي مي کردند”

۵-  رفتارهاي آفريننده را براي کودکان سر مشق قرار دهيد.

يلون و نيستاين (۱۹۷۷) در اين مورد گفته اند: ” دانش آموزان کلاس پنجم ابتدايي پس از مشاهدهرفتارهاي خلاق نشان داده شده در يک فيلم يا از سوي معلم، رفتارهاي خلاق از خود نشان داده اند.”

۶- از روش ها و فنون ويژه بالا بردن سطح آفرينندگي استفاده کنيد.

معروف ترين اين روش ها روش بارش مغزي است. در اين روش معلم مسأله اي را به دانش آموزان مي دهد و از آنها مي خواهد تا هر چه راه حل براي مسأله به ذهنشان مي رسد بگويند. معلم دانش آموزان را براي دادن راه حل ها و اظهار نظرهاي مختلف تقويت مي کند ولي پيش از ارايه تمامي راه حل ها از سوي دانش آموزان، درباره آنها هيچ گونه اظهار نظري نمي نمايد.

روش آموزش ديگري که منجر به بالا بردن سطح فعاليت هاي خلاق يادگيرندگان مي شود، آموزش مهارت هاي پژوهشي (Research Skill) است. آموزش مهارت هاي پژوهشي به طرح و آزمودن فرضيه از سوي يادگيرندگان کمک مي کنند. روش هاي درست طرح فرضيه و آزمون فرضيه از سوي يادگيرندگان کمک مي کند. روش هاي درست طرح فرضيه و آزمون فرضيه به وسيله کودکان منجر به ايجاد طرز تفکر آفريننده در آنها مي شود.

علاوه بر روش هاي فوق روش مطالعه آفريننده (Creative Study) نيز روش موثري در آموزش خلاقيت است. تورنس و هارمون (۱۹۶۱) نشان داده اند که مي توان به کودکان آموزش داد تا مطالب را به طور آفريننده بخوانند. آنها در اين باره راهنمايي هاي زير را در اختيار دانش آموزان قرار داده اند:

وقتي که به خواندن مطالب يک کتاب مي پردازيد به مورد استفاده هاي مختلف اطلاعاتي که در آن کتاب به آنها بر مي خوريد بينديشيد. خيلي اهميت دارد به راههايي که مي توانيد اطلاعات خوانده شده را در زندگي شخصي و حرفه اي خود به کار ببنديد فکر کنيد.

تنها به اين سوال اکتفا نکنيد که مولف چه مي گويد؛ از خود بپرسيد که چگونه مي توانم آنچه را که نويسنده نوشته است، مورد استفاده قرار دهم. تنها به يک مورد اکتفا نکنيد تا آنجا که مي توانيد موارد استفاده هاي بيشتري را بيابيد و بعضي از آنها را براي مصارف آينده خود يادداشت کنيد. ممکن است مدتي وقت لازم باشد تا اين نوع مطالعه کردن را بياموزيد. با اين حال مأيوس نشويد بعد از دو سه روز خواهيد ديد که مي توانيد اين روش مطالعه را به راحتي به کار ببنديد.

 ** ذبيح الله حکيم الهي دشتي فرزند اسماعيل معروف به ذبيح الله منصوري در سال ۱۲۷۶ شمسي در شهر سنندج متولد شد. تحصيلات مقدماتي خود را در آن شهر و کرمانشاه انجام داد و زبان فرانسه و انگليسي را فرا گرفت. پدرش علاقه اي به تحصيل او نداشت ولي مادرش از خانواده علماء و روحانيون بود. 

 **  ذبيح الله حکيم الهي دشتي در سال ۱۲۹۹ وقتي به تهران آمد مي خواست در رشته دريا نوردي تحصيل کند ولي در روزنامه کوشش به ترجمه چند کتاب پرداخت و از آن به بعد به نوشتن اشتغال يافت. گفته مي شود حدود ۱۴۰۰ کتاب و نشريه منتشر کرده که از پرفروش ترين کتابها به زبان فارسي مي باشند.   

 ** ذبيح الله منصوري بسيار ساده مي زيست و به همسر و دو فرزند خود علاقه فراواني داشت همواره از خودکشي برادرش که جزو ۵۳ نفر همراهان اراني به زندان افتاده بود و سه سال محکوميت يافت و بعداً خود را از بين برد ناراحت بود.   

 ** ذبيح الله منصوري که نوشته ها و ترجمه هايش خوانندگان فراوان يافت، نويسنده اي بود بسيار متواضع و دير جوش و گوشه گير؛ وقتي بعد از شهريور ۲۰ او را شناختم و کراراً براي ترجمه و نوشتن مقاله در چاپخانه او را مي ديدم گفتگو با او فقط در چند جمله خلاصه مي شد.  

 ** ذبيح الله منصوري در سال ۱۳۶۵ در سن ۸۹ سالگي در تهران در گذشت.  يادش گرامي باد

از ذبيح الله حکيم اللهی دشتی که جامعه کتابخوان ما او را با نام «ذبيح الله منصوری»می شناسد نزديک به هزار و ۴۰۰ نوشته، ترجمه و کتاب باقی مانده که بعضی از آن ها با وجود حجم زياد صفحات و مجلدات متعدد به فروش بالايی دست پيدا کرده اند.

درباره اين مترجم نام آشنا حرف و حديث هايی مثل اين مورد که الحاقات او به متن چندين برابر متن اصلی نويسنده است و … بسيار است اما نمی توان ناديده گرفت که چاپ های چهل و چندم بعضی از ترجمه های او حکايت از اقبال عمومی به آثار وی دارند.

منصوری شهرت خود را بين اهل مطالعه به ترجمه کتاب هايی همچون «خواجه تاجدار»، «سينوحه» و «محمد پيغمبری که از نو بايد شناخت» مديون است.

ناشرانی که کار های وی را چاپ کرده اند مي دانند که ترجمه های منصوری- هرچند که حجيم و چندجلدی هستند- همواره از پر درآمد ترين کتاب ها بوده و هستند.
ترجمه ذبيح الله منصوری از«سينوهه» نوشته «ميکا والتاری» که چاپ اول آن در سال ۱۳۶۴ منتشر شد تا به امروز به ۴۷ چاپ رسيده است.

برگردان او از «فرزند نيل» نوشته هوارد فاوست تا به حال ۱۰ چاپ خورده و چاپ چهاردهم «محمد پيغمبری که از نو بايد شناخت» نوشته کنستان ويرژيل گيورگيف با ترجمه وی به چاپ چهاردهم رسيده است.

چاپ دهم «سفرنامه ماژلان» نوشته «پيگار فتادی لومبارد» و بيست و هفتمين دوره انتشار کتاب «کنيز ملکه مصر» اثر «ميکل پيرامو» از ترجمه های ديگر اين مترجم پرتلاش هستند که توسط نشر زرين چاپو منتشر شده اند.

«خداوند الموت» نوشته نويسنده فرانسوی «پل آمير»* با ترجمه منصوری در حال حاضر به چاپ ۴۳ رسيده و برگردان او از کتاب «امام حسين و ايرانيان» تاليف «کورت فريشلر» چاپ ۱۷ خود را در انتشارات جاويدان سپری می کند.

علاوه بر آثار ياد شده، رمان ۱۰ جلدی «سه تفنگدار»، کتاب ۴ جلدی «سرزمين جاويد»، «منم تيمورجهانگشا»، «کنت مونت کريستو»، «جنگ ايرانيان»، «زندگی و سرانجام ماری آنتوانت»،«اسپارتاکوس»، «غرش طوفان»، «ژوزف بالسامو»، «ملاصدرا» و بسياری رمان و کتب تاريخی ديگر بخش کوچکی از ترجمه های معروف منصوری در عمر ۸۹ ساله او را تشکيل می دهند.

آثار اين مترجم که به خاطر حجم وسيع ترجمه ها و نوشته هايش** جزو نوادر تاريخ تاليف و ترجمه در ایران و شاید جهان به حساب می آيد همان اندازه که پر فروش و عامه پسند بوده و هستند، به همان اندازه نيز جدی و مورد پسند حرفه ای های ادبيات نيز بوده اند.

منصوری در کنار چاپ کتاب هايش که توسط چند ناشر معروف و نام آشنا مثل «امير کبير»، «جاويدان»، «زرين»، «مستوفی» و …منتشر شده، با نشريات و جرايد کثير الانتشار جدی و عامه پسند نيز همکاری داشته که از ميان اين دو طيف مختلف المنافع می توان از «کتاب هفته» که توسط احمد شاملو اداره می شد و «خواندنيها» که علی اصغر اميرانی آن را می گرداند اشاره کرد.
برای هر دو اين مجلات هرهفته می نوشت و ترجمه می کرد.

ذبيح الله منصوری در سال ۱۲۷۶ در سنندج به دنيا آمد و پس از تحصيل مقدماتی در زادگاهش و کرمانشاه به سال ۱۲۹۹ به شوق تحصيل رشته دريانوردی به تهران آمد.

زبان انگليسی و فرانسه می دانست و به واسطه همين دانايی اول بار ترجمه هايش را به روزنامه «کوشش» سپرد.

ترجمه به دلش نشست و از تحصيل رشته ای که قصد خواندنش را داشت منصرف شد و اين گونه بود که هزار و ۴۰۰ مقاله، نوشته و ترجمه از خود بر جا گذاشت. وی سرانجام در تاريخ۱۸ خرداد ۱۳۶۵ جان به جان آفرين تسليم کرد.

* نقل است که اصلا شخصيتی به نام «پل آمير» در تاريخ ادبيات فرانسه وجود ندارد. عده ای معتقدند «خداوند الموت» پرداخته ذهن منصوری بوده است.

** منصوری ۸۹ سال نوشت و ترجمه کرد. نگاهی به آثاری که از وی بر جامانده و مقايسه آن ها با مدت عمر او (صد البته با کسر کردن ساعات خواب و خوراک) از اين حکايت می کند که او هنگام راه رفتن و خوردن هم مشغول نوشتن و ترجمه بوده است. نمونه مشابه منصوری با کمی توفير را می توان در احمد شاملو سراغ گرفت.

منبع : خبرگزاري ميراث فرهنگي