۱-حمام آقا (حمام آغو): این گرمابه در محله‌ی علیا و در جوار مسجد امام رضا (مسجد خواجه‌ها) قرار داشت. ظاهرا مؤسس و مالک آن به خاندان معروف خواجه‌ها منتسب بود. اما آخرین مالک آن، مرحوم حاج محمدتقی نظافت بود. نقل شده که این حمام، ستون‌های سنگی یک‌پارچه‌ای داشت که بعد از تخریب زیر آوار حمام مدفون گردیده است. شاید اگر مکان به جای مانده از این حمام (که در حاشیه‌ی خیابان امام رضا قرار دارد) حفاری شود، ستون‌های مزبور کشف گردد!

۲-حمام لوطی‌ها: این حمام در محله‌ی علیا و در میدان امام رضا قرار داشت که مورد مسیر خیابان شهید حمیدی و میدان قرار گرفت. تأسیس و مالکیت آن را به خانواده بزرگ رحیمی‌ها نسبت می‌دهند. وجه تسمیه‌ی حمام بدان علت بود که همسایگان حمام بعضا از نوازندگان بودند که در شهر کازرون به نام لوطی معروف و مشهور بوده‌اند. 

۳-حمام قلعه: این حمام بسیار قدیمی است. مؤسس آن کلبعلی خان افشار کازرونی (حسامی) بوده است. بنای بازسازی شده‌ی آن که اکنون در مالکیت مرتضی گلشن قرار دارد، هنوز باقی است. این حمام در تقاطع چهارراه ارشاد فعلی (محله‌ی علیا) قرار دارد. ساختمان تاریخی این حمام در ثبت اداره‌ی میراث فرهنگی قرار گرفته است که متأسفانه این اداره تاکنون نسبت به خرید و تملک بنای مذکور اقدامی نکرده و لذا مالک آن که در شرایط سخت مالی قرار دارد از این بابت در مضیقه قرار گرفته است.

۴-حمام قُطبُ: این حمام در قسمت شمالی مسجد جُوی محله‌ی علیا قرار داشت. مؤسس آن را به مشایخ بحرانی نسبت می‌دهند که وقف شده بود. متولی آن فردی به نام ترابی بود. حاج بابا پیرایش آخرین فردی بود که حمام را به صورت اجاره‌ای اداره می‌کرد.

۵-حمام ملابابا: این حمام به مرحوم حاج حسین نظافت تعلق داشت که آن را وقف کرده بود. بنای تاریخی این حمام که ثبت اداره‌ی میراث فرهنگی شده است، هنوز سر پا و در جوار خیابان شهید پیروی (نزدیک مسجد جُوی در محله‌ی آهنگران) قرار دارد. متأسفانه میراث فرهنگی نسبت به تملک و مرمت این بنا تاکنون اقدامی انجام نداده است!

۶-حمام آهنگران: این حمام واقع در میدان انقلاب (محله‌ی آهنگران) بوده است. آثار بنای آن هنوز پا بر جاست. مالک آن مرحوم حاج محمدتقی نظافت بوده است.

۷-حمام نو: در جوار حمام آهنگران قرار داشت و متعلق به عبداللطیف ندائی بود.

۸-حمام جفتی: دو حمام در کنار هم (یکی مخصوص مردان و یکی مخصوص زنان) بود که در تقاطع چهارراه انقلاب (محله‌ی بازار) قرار داشته است و بنای جدید آن تحت نام حمام شاپوری اکنون برپا و فعال است. مالک این حمام حاج محمدتقی شجاعی است. 

۹-‌حمام مدرسه: این حمام در جوار مدرسه‌ی علمیه‌ی صالحیه قرار دارد (محله‌ی گنبد). بنای جدید آن اکنون فعال و پابرجاست. مؤسس اولیه‌ی آن حاج علی‌قلی خان افشار کازرونی (حسامی) بود، اما بنای تجدید شده‌ی آن در مالکیت مرحوم کربلایی قنبر گلشن قرار داشت و هم اکنون حمام توسط فرزندان آن مرحوم اداره می‌شود.

۱۰-حمام شریف: در محل فعلی تقاطع چهارراه مخابرات (محله‌ی گنبد) واقع بود و مؤسس و مالکیت آن مرحوم حاج شیخ محمدجواد شریف بود.

۱۱-حمام گنبد: در مکان فعلی کتابخانه‌ی شهید مدنی (مقابل مسجد زید) واقع بود. مالکیت آن وقفی و حمام‌دار آن کربلایی شکراله چراغیان بود. 

۱۲-حمام توفیقی: بنای آن در محله‌ی گنبد و در کوچه‌ی راسخ قرار داشت. مالکیت آن متعلق به حاج رضا توفیقی بود. 

۱۳-حمام مقنی‌ها: بنای آن جنب مسجد بی‌بی طوطی (مسجد زینبیه‌ی فعلی در محله‌ی گنبد) قرار داشت. حمام‌دار آن حاج علی‌مراد و حاج علی‌محمد…. بود.

۱۴-حمام دلاک‌ها (حمام کوشش): بنای آن در ابتدای خیابان شهدای جنوبی (ابتدای کوچه‌ی طباطبایی) قرار داشت. مالکیت آن وقفی و حمام‌دار آن حاج رضا عماری بود. 

۱۵-حمام گلشن: این حمام در قسمت جنوبی میدان گازرا (خیرات پایینی) در محله‌ی مصلی (کوچه‌ی توکلی) قرار داشت. مالکیت آن متعلق به حاج فضل‌اله شجاعی بود.

۱۶-‌حمام درخشان: در کوچه‌ی مقابل سینما و در جوار مسجد امام حسن‌(ع) (محله‌ی مصلی) قرار داشت و مالک آن حاج عوض نیاکان و حمام‌دارهای آن رجب‌علی و محمدتقی توفیقی بوده‌اند. 

۱۷- حمام باشگاه: این حمام متعلق به افسران ارتش بود که در ابتدای خیابان حافظ شمالی (در قسمت جنوبی بانک صادرات) قرار داشت. بعدها به اجاره‌ی غلام‌حسین شجاعی درآمده بود.

۱۸-حمام بهارستان: این حمام هم دارای دو ساختمان زنانه و مردانه بود. بنای آن در کوچه‌ی امامزاده (محله‌ی مصلی) قرار داشت و مالکیت آن متعلق به حاج فضل‌اله شجاعی و فرزندانش بود.

۱۹-حمام نمکی: بنای آن در جوار مسجد سیدابراهیم (مکان حسینیه‌ی فعلی مسجد) قرار داشت. مالکیت آن نیز وقفی بود.

۲۰- حمام سیدنجف: بنای آن در کوچه‌ی کشتارگاه (محله‌ی چاه‌آبی) قرار داشت.

۲۱-حمام سلیمانی: این حمام جنب امامزاده ابوالفتح (در محله‌ی بازار) قرار داشت که مالکیت آن متعلق به خانواده‌ی سلیمانی بود.

۲۲-حمام حسینیه: این حمام در میدان حسینیه‌ی بازار و جنب مسجد بازار قرار داشت. این اواخر به نام حمام توکلی معروف بود.

۲۳-حمام سرچی خانم: این حمام در میدان حسینیه‌ی بازار قرار داشت. مالکیت آن وقفی بود. حمام‌دار آن مشهدی محمدعلی جوکار بود.

بنای اکثر گرمابه‌های کازرون به گونه‌ای ساخته شده بود که کف آن پائین‌تر از سطح زمین بود؛ به طوری که بعضا سطح بام حمام‌ها هم سطح زمین‌های اطراف و یا کمی بالاتر بود. به همین جهت بام برخی گرمابه‌ها به محلی برای بازی کودکان تبدیل می‌شد! این که چرا بنای آنها را در قسمت گود زمین می‌ساختند دلایلی داشته که شاید یکی افزایش استحکام بنا و دیگری آسان شدن انتقال آب به درون حمام و سوم تثبیت دمای درون صحن حمام، بوده باشد. نورگیرهای گنبدی شکل به نام “خُورَک” بر روی سقف حمام‌ها از فاصله‌های دور قابل رویت بود. 

ساختمان گرمابه‌ها دو صحن مجزا داشتند؛ سقف و دالان و سر درب درون صحن‌ها به شکل طاقی و هشتی و گچ‌کاری‌هایی با ویژگی معماری کازرونی ساخته شده بود. وسط صحن ورودی، حوضی وجود داشت که در اطراف حوض و حاشیه‌های داخل صحن، دو یا چند دالان هشتی به نام بینه (رخت‌کن) ساخته شده بود. در هر بینه هم طاقچه‌ها یا کمد‌های متعددی تعبیه شده بود تا مشتری‌ها لباس‌های خود را درون آن جای دهند. مقابل هر بینه و در کنار حوض، سکوی کوچک سنگی قرار داده بودند تا فردی که از درون حمام خارج می‌شد بر روی این سکوها بایستد و پای خود را شستشو داده و طاهر کند.

همچنین در قسمت زیر سکوهای هر بینه، سوراخ گشادی جهت جای دادن کفش و دمپایی تعبیه گردیده بود. مشتری حمام به هنگام ورود به گرمابه، معمولا با راهنمایی حمام‌دار در یکی از بینه‌ها مستقر می‌شد و لباس‌هایش را در طاقچه یا کمد جای می‌داد و با بستن پارچه لنگی که از حمام‌دار تحویل می‌گرفت، وارد صحن اصلی و داخلی گرمابه می‌شد. البته مشتری علاوه بر لنگ، سایر ملزومات مورد نیاز (صدر و گل سر شور و نوره و…) را از صاحب حمام دریافت می‌کرد. اگر چه بعضا مشتری‌ها و به ویژه خانم‌ها مواد و اسباب لازم را با خود به حمام می‌آوردند. درون صحن اصلی حمام و در گوشه‌ای از آن، مخزن نسبتا بزرگی مملو از آب گرم به نام خزانه (خَزینه) وجود داشت. دمای آب خزانه بالای پنجاه درجه سلسیوس و گاهی متغیر بود. مشتری‌های گرمابه به هنگام ورود در خزانه آب تنی می‌کردند. با ظهور و پیشرفت فن‌آوری لوله‌کشی و نظارت سازمان‌های بهداشتی، درب خزانه حمام‌ها بسته شد، اما آب آن به وسیله لوله به اتاقک‌هایی به نام “نمره” هدایت می‌گردید.

گوشه‌ای از صحن داخلی حمام برای زدودن موهای زائد بدن با استفاده از نوره (نوره‌خانه) اختصاص یافته بود. در داخل حمام ظروفی فلزی (یا گِلی) به نام مَشرَبه وجود داشت که به وسیله‌ی آن‌ها از خزانه برای شستشوی بدن، آب برداشت می‌شد.

درون حمام چندین کارگر (دَلاک) کار کیسه کشیدن و اصلاح صورت را انجام می‌دادند. حضور در حمام گاهی چند ساعت طول می‌کشید و مشتری‌ها که معمولا اهالی یک محل بودند، از این فرصت برای گپ و گفتگو استفاده می‌کردند. اگر فردی در صحن حمام می‌خواست ارادت و محبت خود را به دیگری ابراز کند، مشربه‌ی پر از آبی بر روی بدنش خالی می‌کرد! این شکل از ابراز محبت درخصوص بزرگان و متشخصین محل بیشتر صورت می‌گرفت. برخی جوانان قبل و یا بعد از کیسه‌کشی و بِنا به درخواست، بدن‌شان مورد ماساژ و مالش و نرمش قرار می‌گرفت و دلاک با حرکت دادن دست و پا و گردن آن‌ها در جهات مختلف به اصطلاح خستگی و کوفتگی را از بدن‌شان خارج می‌کردند!

هر مشتری بعد از اتمام استحمام و تمیز و طاهر کردن بدن در آب خزانه و یا زیر دوش، برای خشک کردن رطوبت بدن از حمامی حوله طلب می‌کرد که دلاک درون صحن با صدای بلند و یا گفتن کلمه‌ی «خُشک» این درخواست را به گوش حمامی می‌رساند. بلافاصله حمامی با همراه داشتن یک یا چند حوله وارد صحن داخلی می‌شد و حوله را بر روی بدن مشتری می‌انداخت. مشتری با خداحافظی از صحن داخلی خارج و وارد صحن ورودی شده و بعد از طاهر کردن پای خود (درون حوض) بر روی بینه‌ی حمام قرار می‌گرفت و بعد از خشک کردن، لباس‌های تمیز خود را که درون بُقچه‌ی مخصوص حمام جای می‌دادند، می‌پوشید. اگر مشتری در ساعات اولیه‌ی صبح (قبل از طلوع آفتاب) به حمام آمده بود، با یک استکان آب گرم از طرف حمامی پذیرایی می‌شد. بیان جملات «عافی کُم‌اله» (عافیت باشید) به شخصی که از حمام خارج می‌گردید، بعد از سلام و احوالپرسی جزء تعارفات مرسوم و معمول بود.

درون صحن حمام و در کنار خزانه، سکویی برای اقامه‌ی نماز تعبیه شده بود. در اوقات شرعی به ویژه در ساعات اولیه‌ی بعد از اذان صبح، مردانی که به حمام می‌آمدند، بعد از آب تنی و انجام غسل ارتماسی در خزانه، بر روی سکوی مزبور قرار گرفته و نماز خود را اقامه می‌کردند.

اگر خانواده‌ای عروسی داشتند، با وقت قبلی، حمام را برای عروس و همراهان آن قُرق می‌کردند. البته آوردن عروس و داماد به حمام دارای مراسم خاصی بود. هم‌چنین اگر در خانواده‌ای زنی زاییده بود، بعد از چند روز شخص زائو و نوزادش به اتفاق همراهان برای استحمام به گرمابه می‌آمدند (حموم رُوون) که درون حمام برای صحت و سلامتی زائو و نوزادش توسط مامای محلی (مامچه) کارهای خاصی صورت می‌گرفت. هم چنین اگر شخصی از دنیا می‌رفت، بعد از مراسم هفت او، یکی از بستگان دور یا نزدیک و یا همسایگان و دوستان متوفی، خانواده و خویشان مرحوم را با پرداخت هزینه‌هایش به حمام محل برای استحمام و اصلاح سر و صورت دعوت می‌کرد!

برای گرم کردن آب خزانه، اتاقی مخصوص به نام طین (آتش‌خانه) در پشت خزانه وجود داشت. البته در کنار آن سردابه یا اتاق دیگری برای انبار سوخت ساخته شده بود. واسطه‌ی بین آب خزانه با قسمت خارجی آتشدان، دیگ فلزی بزرگی بود که زیر دیگ سوخت مورد نظر را آتش می‌زدند تا گرمای آن به وسیله‌ی دیگ به آب خزانه هدایت شود. سوخت طین حمام‌ها معمولا از پِهِن حیوانات و یا سِک (پوست شَلتوک برنج) تشکیل شده بود و در این اواخر از مازوت استفاده می‌کردند. در هر حمام، کارگری مأمور گرم نگه داشتن خزانه بود. این شخص توسط حیوانی باربر، سوخت مورد نیاز را به طین حمام حمل می‌کرد و دائما با ریختن و پاشیدن سوخت بر روی آتش آن را شعله‌ور نگه می‌داشت. برای تهیه‌ی آب مورد نیاز خزانه‌ی حمام، حلقه‌ی چاه نسبتا عمیقی در نزدیک حمام حفر شده بود که بر بالای دهانه‌ی آن چرخی نصب می‌گردید. طناب بلندی که یک سر آن به دلو بزرگ (دول چاه) و سر دیگرش به بدن اسبی متصل بود، بر روی چرخ قرار داشت. کارگری، اسب را در محوطه‌ای طویل و وسیع به نام گارون (گاورون) حرکت می‌داد و با دور و نزدیک کردن آن به حلقه‌ی چاه، دلو را درون چاه فرو می‌برد و آب استخراج می‌کرد و درون حوضی به نام کُر می‌ریخت. آب کُر توسط جدول یا لوله‌ای به طرف خزانه منتقل می‌گردید.

ساعات کار حمام‌ها بدین صورت بود که همه روزه از اذان صبح تا ساعتی بعد از طلوع آفتاب و نیز روزهای پنج‌شنبه و جمعه از صبح تا غروب آفتاب به مردان اختصاص داشت (حمام مردانه)، اما بقیه‌ی روزها بعد از طلوع آفتاب تا غروب برای خانم‌ها اختصاص می‌یافت (حمام زنانه). 

البته در ایام ماه مبارک رمضان، حمام‌ها تا پاسی از شب نیز فعالیت می‌کردند. معمولا در جوار هر حمام، یک آرایشگاه یا سلمانی مردانه نیز وجود داشت که متعلق به خانواده‌ی صاحب حمام بود. برخی حمام‌داران (دلاک‌ها) در گذشته، عمل ختنه کردن بچه و رگ زدن (نوعی حجامت و خون‌گیری مرسوم قدیم) را انجام می‌دادند.

دشت برم  بزرگ‌ترین جنگل بلوط ایران و زیستگاه گوزن زرد ایرانی است.این دشت همچنین در فصل بهار و به خصوص اردیبهشت ماه مملو از گل‌های وحشی شقایق می‌شود. کاروانسرای میان‌کتل، تنها کاروانسرای سنگی ایران در این دشت واقع شده است.

دشت برم و جنگل بلوط این دشت در ۲۰ کیلومتری شرق کازرون و در مسیر کازرون به شیراز واقع شده است.

این منطقه جنگلی با ارتفاع متوسط از ۱۵۰۰ متر تا ۲۴۰۰ متر قسمتی از رشته کوه‌های زاگرس جنوب غربی بوده و یکی از بخشهای متراکم جنگلهای بلوط زاگرس را در خود جای داده است.

دشت برم دارای پوشش گیاهی و جانوری قابل ملاحظه‌ای است و علاوه بر بلوط، گونه‌های جنگلی دیگری همچون بادام کوهی، کیالک و ارژن را شامل می‌شود و نقش مهمی در تلطیف و اعتدال هوای مناطق جنوبی کشور داشته و به عنوان یک منطقه حفاظت شده و منطقه زیست کره به شمار می‌رود. جنگل‌های انبوه از درختان بلوط به همراه گل‌های شقایق در اواخر زمستان و فصل بهار و زمستان برفی در این منطقه آن را بهشتی زیبا در فارس تبدیل نموده است. بالا بودن تنوع زیستی در این منطقه تا بدان حد است که تاکنون از سوی محققان مختلف داخلی و خارجی نمونه برداریهای متعددی از گیاهان موجود در آن شده است.

یکی دیگر از دلایل اصلی که لزوم حفاظت از دشت برم را افزایش می‌دهد قرار گیری بخش گسترده‌ای از این منطقه در ذخیرگاه زیست کره ارژن و پریشان و تأثیرگذاری مستقیم جنگل دشت برم در تالابهای ارژن و پریشان است به نحوی که از بین رفتن جنگل دشت برم، موجب افزایش بیش از پیش مشکلات در این تالابهای بین‌المللی است.

علاوه بر گوزن زرد، جاندارانی چون شیر ایرانی، آهو، قوچ، پلنگ، خرس، کبک و سنجاب در این جنگل زندگی می‌کنند.

بیش از ۲۰ کیلومتر از جاده جدید کازرون به سمت شیراز از میان جنگل دشت برم عبور می‌کند.

دشت شقایقها

زیستگاه گوزن زرد

شقایق مینیاتوری ( یک بند انگشت )

بزرگترین جنگل بلوط ایران

اطراف كازرون مملو است از گل هاي نرگس و نرگس زارهاي متعدد. گل هاي نرگس كازرون از طراوت و مرغوبيت خاصي برخوردار است كه گونه هاي متعددي همچون نرگس شش پر، شهلا و معمولي را شامل مي شود كه از ميان آنها نرگس شهلا به جهت داشتن زيبايي و بوي ويژه مشهور است. بخش اعظم نرگس زارهاي ۲۵ هكتاري كازرون در منطقه « جره » ، « بلبك » ، « سرمشهد» ، «  فامور» كه همگي در بخش جره و بالاده و همچنين نرگس خشت در بخش خشت و كنارتخته قرار دارد.

اين گياه پيازدار با ارتفاع بين ۳۰ تا ۴۵ سانتي متر و با گل هاي ۳ تا ۸ تايي در فصل زمستان به گل مي نشيند حدود گل دهي نرگس هاي كازرون ۴۵ روز يعني از اوايل دي ماه تا اواسط بهمن ماه مي باشد. نرگس هاي كازرون به خاطر مرغوبيت زياد خواهان زيادي دارد و به شهرهاي اصفهان ، تهران، حاشيه هاي جنوبي خليج فارس و … صادر مي شود. اخيراً به همت اداره منابع طبيعي كازرون سطح زير كشت نرگس هاي كازرون به چهار برابر افزايش يافته و اميد مي رود كه با آغاز به كار تعاوني نرگس داران كازرون به توسعه كمي و كيفي بهتر و بيشتري بيانجامد.

تالار عظيم تشريفات در جنوب شرقي معبد آناهيتا قرار گرفته است . مساحت آن  ۷۸۱ متر مربع است . شايد بتوان آن را در رديف اولين و بزرگترين آثار معماري گنبد دار زمان ساساني محسوب كرد . اين تالار مركب از چهار ايوان متقابل و متقارن است كه بر فراز آن گنبدي شلجمي شكل كه ۲۵ متر ارتفاع داشته قرار دارد . صحن مركزي تالار به صورت مربع شكل است . اين بنا داراي ۶۴ طاقچه است كه با موتيف هاي مختلف گچ بري نظير برگ كنگر ’ برگ مو (درخت انگور) و نقوش تزئيني به صورت طرحهاي چليپا شكل كه نشان دهنده خلاقيت معماران عصر ساساني است تزئين يافته و با گچ بريهاي زيبا تزئين شده است .

اين درياچه كه به زبان محلي «  پيرشون »  ناميده مي شود در فاصله ۱۵ كيلومتري  شرق شهر  كازرون واقع شده كه آبهاي سطحي حاصل از ريزش هاي جوي حوضه اي به مساحت ۲۶۳ كيلومتر مربع را در خود ذخيره مي كند . آب اين درياچه از صدها چشمه كوچك و بزرگ مناطق دشت ارژن و دشت فامور فراهم مي شود. از مساحت فوق ۱۴۷ كيلومتر مربع دشتها و ۱۱۶ كيلومتر مربع مساحت كوه و كوهپايه هاست . چشمه هاي زيادي در كف درياچه وجود دارند كه خود منبع آب درياچه است .

 اين درياچه زيستگاه گونه هاي نايابي از پرندگان و آبزياني چون درنا، پليكان، فلامينگو، غاز، اردك، چنگر و… است. پريشان تنها درياچه آب شيرين فلات ايران است كه عمق آب آن از ۵/۳ تا ۵ متر گزارش شده است. ويژگي هاي مهم اين درياچه نه به خاطر داشتن ماهيان خوش طعم و آب شيرين آن است بلكه از نظر اكوسيستمي بسيار مهم و با اهميت تلقي مي شود به طوري كه ۳۵۳ نوع پرنده بومي و غيربومي را در خود جاي مي دهد. پرندگان غيربومي و مهاجر اين درياچه از راههاي بسيار دور يعني از سيبري، كانادا و دانمارك، كيلومترها راه را طي كرده به آنجا مي آيند و پس از گذران فصلي، دوباره به محل زندگي اوليه خود باز مي گردند.