با توجه به قداست و اهميت آب در آئين زرتشت و دربين آريائي ها ، معابدي براي نيايش و ستايش آب ساخته شد كه معبد آناهيتا  ( الهه آب ) يكي از مهمترين آنها به شمار مي آيد. به نظر مي رسد كه شاهان اوليه ساساني هر گز از اجراي اين فريضه ديني كه موجب رضايت خاطر اهورامزدا و جلب قلوب مردم مي گرديد غافل نبوده اند  براي ايزد آناهيتا كه فرشته دودمان و پيروزي آنها محسوب مي شد معابد و نيايشگاه ساختند ومقام آن را به درجه اهورا مزدائي ارتقاء دادند . آثار و اسنادي از اين ستايش بر روي پايه ستونهاي مكشوفه شوش و همدان وجود دارد كه اردشير( موسس سلسله ساساني ) مي گويد « ايزدان مهر و آناهيتا مرا ياري كردند » و اضافه مي كند « بشود كه اهورا مزدا ، آناهيتا و ميترا مرا در پناه خود گرفته و از هر كينه و خصومتي حفظ كنند» .

 ساختمان و ساختار معبد آناهيتا در بيشاپور از نظر معماري بي نظير و فوق العاده است ،  از لحاظ رعايت دستگاههاي تنظيم و تقسيم كننده و كنترل جريان اب نيز شگفت آور است و شايد فقط بتوان آن را با معبد ناهيد استخر مقايسه كرد.

 براي ايجاد چنين پرستشگاه عظيم محوطه اي به ابعاد ۷×۲۳×۲۷ متر مكعب در عمق زمين خاكبرداري شده و شالوده آن بر طبق نقشه و طرح تنظيمي پيش بيني شده به نحوي گذارده شد تا آب رودخانه شاپور كه در فاصله ۲۵۰ متري اين مكان قرار دارد انشعابي از آن به درون اين بنا جاري گردد.

البته پيش از احداث اين معبد در اين مكان قنات جريان داشت و معماران و سازندگان ساساني با توجه به گذر آب بگونه اي معبد را انتخاب و شالوده ريزي كرده اند كه از اين موقعيت مناسب حد اكثر استفاده را براي گردش آب در آن به عمل آيد .  هنور بقاياي  اين  قنات قديمي در انتهاي دالان غربي قابل رويت است .

اين بناي مكعب شكل كه از سطح زمينهاي اطراف خود در حدود ۶ متر پائين تر ساخته شده  از ۱۴ متر ارتفاع آن فقط ۸ متر  از سطح طبيعي اطراف نمايان بوده و بقيه سطوح به علت سردابه اي بودن در عمق زمين قرار گرفته .

در صحن داخلي آن آبگير كم عمقي با گنجايش ۶۰ متر مكعب آب ساخته شده و اطراف آن سكوئي بوجود آمده كه نيايشگران مي توانستند هنگام اجرا ي مراسم مذهبي بر روي آن گرد آيند .

اين سكو از قطعات سنگهاي بزرگ حجاري شده فالبي به ابعاد ۴۷×۱۴۰ سانتي متر ساخته شده است . در وسط هر يك از وروديها مجراي آبي در داخل سنگهاي زير كف پوش درگاه حجاري شده است تا از هر سه طرف بنا، در مواقع لزوم ( احتمالا در اعياد و جشنها و مراسم مذهبي ) آب به درون معبد جاري شود .

مجراي خروجي آب چاهيست كه ۴ متر عمق دارد و براي احداث آن محوطه اي را به طول و عرض ۱۸۰ سانتي متر  خاكبرداري نموده اند كه با ۴ قطعه سنگ ۹۰×۹۰ سانتي متر از نوع سنگهاي كف پوش معبد پوشيده مي شده است به طوريكه هم آهنگي و روپوش چاه با كف آبگير بطور يكنواخت رعايت مي شده و مجراي خروجي آب كاملا از نظر پنهان بوده است .

نحوه ورود و خروج آب در اين معبد تابع نظم و ترتيبي خاص بوده كه حتي المقدور آب معبد پاك و تازه باشد و به همان اندازه كه آب از سه طرف وارد مي شود از مجراي سه گانه به تدريج و غير محسوس به زمين فرو مي رود .

دقت و رعايت چنين امري براي گردش آب ، اهميت و احترام خاص مذهبي و توجه به نياي فرشته آب را در آن زمان كاملا نشان مي دهد .

با توصيفي كه به عمل آمد معلوم مي شود كه دراين مكان نوازش و بازي با آب و نيايش آب بيش از هر چيز ديگري مورد توجه بوده است .