شهرستان كازرون در گذشته هاي نه چندان دوراز مهمترين شهرهاي فارس بود و علاوه بر در بر داشتن گستره اي وسيع تر از جغرافياي كنوني ، در عرصه هاي گوناگون به ويژه فرهنگ و علم وعرفان ، دوشادوش شيراز نقش برجسته خود را ايفا كرده است . كازرون به خاطر در بر داشتن آثار بسيار از دوره هاي پيش از تاريخ ، تاريخي ، و اسلامي چون تل رشتان ، تل اسپيد ، نقش برجسته كورانگون ، گور دختر ( بناي منسوب به كورش يكم ) ، شهر بيشاپور ، مجسمه غول آساي شاپور ، و نقش برجسته هاي ساساني ، قلعه ها ، چها رطاقي ها ، آتش كده ها و كتيبه هاي پهلوي و بقعه هاي اسلامي و كتيبه هاي كوفي بسيار و نيز معماري ويژه بومي در شمار يكي از شهرهاي مهم و باستاني ايران قرار دارد .
اين منطقه از دوره عيلام و هخامنشي در مسير جاده شاهي كه راه اصلي تجارت بود ، قرار داشت . كازرون در سده هاي اوليه دوره اسلامي نيز شهري بزرگ و آبادان بود . ‹‹ َمقدِسي ›› اين شهر را ‹‹ دمياط عجم›› خوانده است . ابن بلخي از توليد جامه توزي و شهرت تاجران كازروني به درستي عمل ، سخن گفته و از تنوع آب و هوا ئي و توليد هم زمان محصولات سردسيري و گرمسيري چون خرما و زيتون اظهار شگفتي كرده است . كازرون در سده هاي اخير نيز به خاطر واقع بودن بر سر راه بنادر جنوب و شيراز همچنان در تجارت و سياست و علم حضوري جدي داشته است .
در حوزه عرفان اسلامي نيز كازرون جايگاه ويژه اي دارد . از سده چهارم تا دهم هجري ، مركزيت دو سلسله مهم « مرشديه» و « بليانيه» ، با خانقاه ها و اماكن متبركه پر رونق كه در سراسر دنياي اسلام آن روزگار- از چين تا مصر- نمايندگان و شعباتي داشت ، در اين شهر قرار داشت .صدقات و نذورات بسياري در اين شهر گرد مي آمد و براي غريبان و مسافران و نيازمندان و پرورش عالمان و هنرمندان صرف مي شد . در پرتو اين مركزيت ، علما ، شعرا ، هنرمندان ، عارفان ، محدثان و نويسندگان بسياري پرورش يافتند.
مدرسه ي فلسفي اخلاقي علامه دواني در سده دهم هجري نه تنها فارس و ايران بلكه فلسه اسلامي را تا چند سده پس از خود متاثر ساخت . اسناد ونسخه هاي خطي فراوان بازمانده از اين فرهنگ غني و پر بار در سراسر كتابخانه هاي ايران و جهان پراكنده است.
گويش ها ( كازروني ، دواني ، دوسيراني ، بورنجاني ، عبدويي و … ) آداب ، رسوم ، سنت ها ، متل ها و مثل هاي موجود در اين منطقه به خاطر در بر داشتن ويژگي هاي زبان و فرهنگ كهن اين ديار ، از دير باز توجه زبان شناسان را به خود جلب كرده است .نقش بارز مردم اين خطه در جريان مبارزات ضد استعماري مردم جنوب با هدايت و پشتيباني ناصر ديوان كازروني از برجسته گي هاي تاريخ معاصر اين منطقه است .
در جريان پيروزي انقلاب اسلامي در بهمن ماه ۱۳۵۷ مردم كازرون نقش به سزايي ايفا كردند به گونه اي كه اين شهرستان در شمار يازده شهري بود كه قبل از پيروزي انقلاب در آن حكومت نظامي بر قرار شد . در طول جنگ تحميلي عراق عليه ايران نيز مردم غيور كازرون در دفاع از ميهن و دين خود جانانه مبارزه كردند و با تقديم حدود ۱۳۰۰ شهيد و صدها جانباز و آزاده دين خود را به انقلاب اداء نمودند .
مشاهير و بزرگان كازرون
در طول چهارده قرن تاريخ كازرون بعد از اسلام، از اين شهرستان بزرگان زيادي به پا خاسته اند كه نام نامي آنان در رشته هاي مختلف علمي و فرهنگي و هنري زينت بخش كتب تذكرة قرار گرفته است. در اين جا مشاهير بزرگان و معارف آنان را فهرست وار ازديد علاقه مندان مي گذرانيم:
الف) عالم، عارف، شيخ، محدّث، مفسّر و فقيه:
۱- شيخ ابواسحاق ابراهيم بن شهريار كازروني (۳۵۲ / ۴۲۶ هجري قمري).
۲ – اوحد الدّين عبدالله بن ضياء الدّين مسعود بلياني كازروني (متوفي ۶۸۶ هجري قمري).
۳- شيخ زين الدّين علي بن ضياءالدّين مسعود بلياني كازروني (متوفي ۶۹۳ هجري قمري).
۴- شيخ امين الدّين محمد بن شيخ زين الدين علي (متوفي ۷۴۵ هجري قمري)
۵- ملاّ محمد جعفر خشتي فرزند عبدالصاحب خشتي دواني (متوفي حدود ۱۲۹۰ هجري قمري).
۶– ابوسعد سعيد الدّين محمد بن مسعود بلياني كازروني (متوفي ۷۵۸ هجري قمري.).
۷- ابا عبدالله سلمان محمّدي(روزبه) فرزند فرّخ كازروني (متوفي ۳۵هجري قمري).
۸- شيخ شيلي بن جلال الدّين محمد كازروني (متوفي ۸۵۲ هجري قمري).
۹- شيخ محمد بن نجم الدّين محمود كازروني (متوفي ۷۷۰ هـ ق.)
۱۰- عبدالسّلام بن محمد كازروني (۸۲۸ / ۸۵۸ هجري قمري).
۱۱ – عبدالعزيز بن مسدد بن عبدالعزيز كازروني (متوفي ۸۸۲ هـ ق.).
۱۲ – عبدالعزيزبن عبدالسّلام كازروني (زنده در ۸۱۷ هجري قمري).
۱۳ – عمر بن جلال الدّين محمّد كازروني (زنده در ۷۷۰ هجري قمري).
۱۴- مسدد بن محمد بن عبدالعزيز كازروني (۸۳۱ / ۸۷۳ هجري قمري).
۱۵ – ميرزا صالح داماد عرب فاموري كازروني فرزند ميرزا سيّد حسن موسوي فاموري كازروني (متوفي ۱۳۰۳هجري قمري).
ب) دانشمند، نويسنده اديب و شاعر و فقيه:
۱- ابوالبركات تاج الدّين محمد كازروني « حاج هراس » (۷۵۷ / ۸۴۳ هـ ق.).
۲- ابوالمسعود بن شرف الدّين يحيي كازروني (۹۸۰ / ۱۰۵۸هجري قمري).
۳- علاّمة ابوالفضل خطيب كازروني (متوفي ۹۳۰ هـ ق).
۴- ابومسلم عبدالسّلام بن احمد كازروني (متوفي ۶۲۶ هجري قمري)
۵- ابوالعبّاس احمد بن منصور كازروني (۵۱۶ / ۵۷۸ هـ ق.).
۶- ابوالوليد احمد بن مسدد كازروني (متوفي بعد از ۸۸۷ هجري قمري).
۷- سيّد محمّد تقي موسوي خشتي كازروني فرزند سيّد عبدالرضا(متوفي حدود ۱۲۷۵ هجري قمري).
۸- علاّمه جلال الدّين محمّد بن سعد الدّين اسعد دواني كازروني (۸۳۰ / ۹۰۸ هـ ق).
۹- جمال الدّين محمد بن عبدالله كازروني (متوفي ۸۴۳ هجري قمري).
۱۰ – سيّد محمد حسن موسوي خشتي فرزند سيّد غلام رضا (متوفي ۱۳۵۵ هجري قمري).
۱۱ – حاج سيّد علي حكيم كازروني « رحمت » فرزند حاج مجتهد (۱۳۷۸ / ۱۳۴۳ هجري قمري).
۱۲- شيخ زكي الدّين كازروني (قرن هشتم هجري).
۱۳ – سعيد كازروني فرزند ابوسعد سعد الدّين مسعود بلياني كازروني (۷۲۷ / ۷۵۸ هجري قمري).
۱۴ – ميرزا محمد حسين شيخ الحكماء كازروني فرزند حكيم علي محمّد (متوفي ۱۳۳۴هجري قمري).
۱۵ – صدرالاسلام كازروني فرزند حاج سيّد علي مجتهد« رحمت » (متوفي ۱۳۳۶ هـ ق.).
۱۶ – حجةالاسلام و المسلمين علي رجبي دواني كازروني فرزند اسماعيل رجبي (متولد ۱۳۰۸هجري شمسي).
۱۷ – ملاّ علي كازروني (۱۲۴۷ / ۱۳۰۷ هـ ق.).
۱۸ – شيخ عبدالله بحراني كازروني (متوفي ۸۶۰ هجري قمري).
۱۹ – حاج ميرزا آقا خسرو مؤدّب فرزند حاج ابوالحسين كازروني (۱۲۶۴ / ۱۳۳۹هجري شمسي).
۲۰ – حاج ميرزا محمد جواد ناظم الحكماء « حكيم » فرزند حكيم علي محمد كازروني (متوفّي ۱۳۰۷ هجري شمسي).
۲۱ – محمد حسن اديبي كازروني فرزند علي مراد(۱۳۱۳ / ۱۴۰۳ هجري قمري).
۲۲ – تقي الدّين اوحدي حسيني بلياني كازروني (زنده در ۱۰۳۶ هجري قمري).
۲۳ – شيخ الادباء ميرزا لطف الله مؤيّدي كازروني « ناظم » (۱۲۸۵ / ۱۳۴۳ هجري قمري).
ج) طبيب، منجم، مورخ، مرتاض، شاعر، روزنامه نگار، نويسنده، قاضي، خوش نويس:
۱- محمدرضا اصلاح دريسي كازروني مدير روزنامه اصلاح (قرن ۱۳ و ۱۴ هجري).
۲- علي نقي بهروزي كازروني فرزند بهروز مدير روزنامه دستاويز (۱۲۸۱ / ۱۳۶۲ هجري شمسي).
۳- محمدجواد بهروزي فرزند بهروز كازروني (متوّلد ۱۳۰۰)
۴- ميرزا حسن چهره نگار كازروني « كاتب» (۱۲۷۲ / ۱۳۳۶ ق.).
۵- سيّد عبدالله حسيني بلياني « شاه ملاّحسين » منجم (قرن ۱۰ و ۱۱).
۶- قاضي رفيع الدّين كازروني
۷- آقا بزرگ سامي فرزند ملاّ علي كازروني (معاصر)
۸- علي سامي فرزند آقا بزرگ كازروني باستان شناس (۱۲۸۹ / ۱۳۶۸ هجري شمسي).
۹- ميرزا محمد طبيب كازروني « طالع » (متوفي ۱۳۰۳ ق.).
۱۰- ظهيرالدّين علي بن محمد كازروني مورخ خوش نويس (۶۱۱ / ۶۹۹ هجري قمري).
۱۱- ميرزا علي عزمي كازروني مدير نشريه هفتگي آتش فشان(متوفي ۱۳۳۷ هجري شمسي).
۱۲ – شيخ عابد عارف كازروني (متوفي ۱۲۵۸ هجري قمري).
۱۳- علي بن محمد كازروني خوش نويس(متوفي ۸۹۲ هجري قمري).
۱۴ – خواجه مقصود كازروني در علم
۱۵- دكتر محمد تقي مير كازروني « مير» فرزند ميرابوطالب كازروني (متولد ۱۲۹۲ ).
۱۶ – حاج ميرزا ابراهيم نادري كازروني (متوفي ۶۰- ۱۲۵۸).
۱۷- ميرزا عبدالحسين كازروني « ناظر» شاعر و مرتاض(متوفي حدود ۱۳۱۳ هجري قمري)
۱۸ – ميرزا صالح كازروني معروف به شيرازي ( كه اولين روزنامه ايراني به همت ايشان به چاپ رسيد )
د) اديب و شاعر:
۱- سيّد محمّد اقبال كازروني متخلص به « اقبال » (زنده در ۱۳۱۷هجري شمسي).
۲- مير محمد يوسف اميري كازروني « اميري »
۳- شيخ محمد خان ايزدي كازروني « ايزدي » فرزند شيخ عبدالله (متوفي ۱۳۲۲ هجري قمري).
۴- هاشم جاويد كازروني « جاويد» (معاصر).
۵- جمالا كازروني « جمالا»
۶- مير جمال الدّين كازروني (شايد جمالا باشد) (قرن دهم هجري).
۷- احمد دارا كازروني « دارا» فرزند حاج محمد حسين (معاصر).
۸- رشيد كازروني (متوفي ۹۲۰ ق.).
۹- سيّد عبدالوّهاب سعيدي كازروني « سعيدي » فرزند سيد حسن (۱۲۴۶ / ۱۳۲۴ هجري شمسي).
۱۰ – ميرزا محمد علي كازروني « شهرت » (متوفي ۱۲۹۰ هجري قمري).
۱۱ – صافي كازروني « صافي » (قرن ۱۰ هجري).
۱۲ – ملاّ علي اكبر سالك كازروني « مسكين » (۸۳۱ / ۸۷۳ هجري قمري).
۱۳ – معين الدّين حسيني بلياني « معين »(متوفي ۹۷۹ هجري قمري).
۱۴ – سيّد علي اكبر طباطبايي « منظم » كازروني فرزند سيّد محمد حسين طباطبايي (۱۳۱۶ / ۱۳۶۶ هجري قمري).
۱۵ – سيّد محمد حسين منظم طباطبايي فرزند سيّد علي اكبر(متوّلد ۱۳۱۰ هجري شمسي).
۱۶ – سيّد اسدالله واعظ كازروني « واله» فرزند سيّد احمد (متوفي حدود ۱۳۱۹هجري شمسي).
به ياري خداوند بزرگ ديگر مشاهير و بزرگان معاصر كازرون را نيز در آينده معرفي خواهيم كرد .
* استفاده از مطالب اين سايت با ذكر منبع بلامانع است !
