ساسان جد شاپور ریاست معبد آناهید شهر استخر را به عهده داشت. وی با دختری از خانواده ی بازرنگی ازدواج کرد. پسر وی بابک از موقعیت خود استفاده و اردشیر پسر خود را به مقام ارگبدی دارابگرد انتساب کرد. اردشیر چند تن از امرای فارس را مغلوب و قلمرو خود را توسعه بخشید بابک هم بر گوچهر شاه بازرنگی شورید و به جای وی نشست پس از مرگ بابک اردشیر در سه جنگ متوالی اردوان پنجم اشکانی را شکست داد و به تصرف کلیه مناطق ایران پرداخت. در اواخر عمر از سلطنت کناره گرفت و پسرش شاپور جانشین وی شد.
شاپور در روز یک شنبه ۲۰ مارس ۲۴۲ میلادی برابر با برج حمل (فروردین) تاج گذاری کرد. او از همان اوایل اقدامات خارجی خود را شروع کرد ابتدا به کوشان سپس به گرگان، دیلم و طبرستان لشکر کشید و آنها را مطیع گرداند و سپس متوجه غرب گردید. در نزدیکی بابل پس از چندین شکست گردیانوس سوم را شکست داد، وی را بکشت جانشین گردیانوس ، فلیپ عرب معاهده ای عجولانه با شاپور امضا کرد و خراجی هنگفت و ارمنستان و بین النهرین را به ایران واگذاشت (۲۴۴ میلادی). در حدود ۱۵ سال بعد در نزدیکی الرها والریانوس را شکست داد و وی را به همراه ۷۰ هزار رومی به اسیری گرفت (۲۶۰ میلادی) و اسرا را به جندی شاپور فرستاد که احتمالا سد و پل شوشتر کار اسرای رومی است. شرح شکست والرین امپراطور روم و کشته شدن گردیانوس از شاپور اول بر روی ۵ نقش برجسته در کازرون و فارس حجاری شده است. در زمان شاپور کتابهای زیادی از زبانهای لاتین، یونانی،هندی به پهلوی ترجمه شد که بعضی از تالیفاتی که وارد اوستا شده از جمله این کتب است. وی به مانی توجه زیادی کرد که در این توجه مقاصد سیاسی دور و درازی را دنبال می کرد که جانشینان شاپور آن را دنبال نکردند زیرا در زمان بهرام اول (۲۷۶_ ۲۷۳ میلادی) مانی محاکمه و اعلام شد. همسر شاپور آذر آناهید با عنوان« بان بشان بان بشن» (ملکه ملکه ها) می باشد که نام وی یاد آور معبد آناهیتا شهر کازرون و شهر استخر است که اجداد وی در آن ریاست داشتند.
از ابداعات معماری زمان شاپور تغییر نقشه در ساخت شهرها از مدور به صورت مستطیل است ، که نمونه بارز آن شهر بیشاپور است که بر اساس طرح هیپودام ساخته شده است و استفاده از اندود گچ در ساختمان بناها می باشد همانند کاخ شاپور در بیشاپور. از وی چندین کتیبه در بیشاپور، نقش رستم، فیروزآباد و….. به جا مانده است.
از جمله شهرهایی که به وسیله او ساخته شده یا به وی منسوب است؛ بیشاپور، نیوشاپور(نیشاپور)، اندیوشاپور، شادشاپور، شاپورخواست، به اندیوشاپور(بهتر از انطاکیه)، پیروز شاپور، جندی شاپورو…. می باشد.
وفات وی طبق تحقیقات آقای تقی زاده ۲۷۳ میلادی بوده است و مدت پادشاهی وی حدود ۳۲ سال و چهار ماه بوده است.
